Hard water & kalkaanslag zijn niet gevaarlijk maar de gevolgen zijn aanzienlijk

Mensen, dieren en planten kunnen niet zonder kalk. Maar hoe zit het nu met kalk in water, is het gezond of schadelijk? Kalk is zeker niet schadelijk voor de gezondheid, maar het aandeel van het drinkwater in de dagelijkse inname van calcium en magnesium is erg klein, namelijk rond de 4%. 

Dat zeep minder goed werkt in hard water is een van de grote nadelen van een hoge waterhardheid. De hardheid van water wordt met name bepaald door de hoeveelheid calcium- en magnesiumionen (Ca²⁺ en Mg²⁺) in het water. Deze deeltjes bepalen samen de hardheid van het water. Er is allereerst een hoeveelheid zeep nodig om de reactie aan te gaan met de calciumionen om de grijze suspensie (neerslag) te vormen. Pas daarna zal het ander vuil gaan verwijderen en tot slot (als het verder niets meer te doen heeft) zal het gaan doen wat je verwacht van zeep: schuimen.

Dat is voor ons ook gissen. Drinkwaterbedrijven in Nederland hebben een monopolie op de watervoorziening en daarmee een grote verantwoordelijkheid en ook de plicht om haar consumenten volledig, eerlijk en objectief te informeren. Niet misleidend en oneerlijk. Helaas was dat wel de conclusie van de Reclame code commissie ten aanzien van de voorlichting van het Zeeuwse drinkwaterbedrijf Evides. Die voorlichting in Zeeland staat helaas niet op zichzelf. Bij de meeste waterbedrijven in Nederland is het niet veel beter gesteld. 

Hard water is water met een grote concentratie aan deeltjes die kalk veroorzaken - zoals calcium en magnesium -, met alle gevolgen van dien. Tegelijkertijd kent het ook vaak een hoge concentratie aan bicarbonaten en sulfaat. Bij hard water zoals we dat kennen in Nederland richten we ons met name op calcium en magnesium maar ook ijzer, aluminium en mangaan kunnen een rol spelen als de kalkaanslag voorzien lijkt van een roestlaagje. Elke locatie heeft weer een andere specifieke samenstelling van het water en vaak verschilt de waterhardheid dan ook sterk per locatie.

Hard water heeft gevolgen, ook voor uw portemonnee. De kosten van hard water worden steeds beter in kaart gebracht. Het Amerikaanse Water Quality Organisation liet een omvangrijk onderzoek [1] doen naar de voordelen van zacht (volledig onthard) water ten opzichte van kalkhoudend water. Deze voordelen hebben we gebundeld en gekwantificeerd. Onze conclusie: de kosten van hard water (in dit voorbeeld 8 dH) voor een gezin van 4 personen lopen al snel op tot 500 euro per jaar. Hieronder een samenvatting.

Het effect van hard water op je huid is niet mals. Letterlijk. Bij sommige mensen heeft het zelfs zeer nadelige gevolgen. Doordat de mineralen uit het water de huid uitdrogen en u bij hard water meer zeep, shampoo en schoonmaakmiddelen nodig heeft, wordt de huid meer belast dan nodig is. Huidproblemen zoals eczeem en psoriasis verergeren dus door hard water. Wij namen dit al aan uit ervaring (van onze klanten), maar de laatste jaren worden deze aannames ook wetenschappelijk steeds meer bevestigd. In dit artikel gaan we daar uitgebreider op in. 

Net zoals de huid over het gehele lichaam kan ook de hoofdhuid door hard water (verder) uitdrogen. Een droge hoofdhuid veroorzaakt jeuk en schilfers. Net zoals op andere plekken op het lichaam zorgt een neerslag van kalkdeeltjes en zeep/shampoo op de huid ook hier voor uitdroging, schilfers en vaak ook jeuk. Met name mensen met een zekere aanleg voor een droge of gevoelige huid (bijvoorbeeld mensen met contitutioneel eczeem) zullen meer last hebben naarmate ze hun hoofdhuid wassen met warmer water. Om de huid af te koelen gaan de poriën namelijk open staan, de kalk-/zeepneerslag kan dan de huid binnendringen en vervolgens de huid uitdrogen en irriteren.

Ja, met name mensen met een gevoelige huid hebben last van hard water omdat het de huid verder uitdroogt. Er is wel een zekere aanleg voor nodig, maar calcium- en magnesiumdeeltjes staan erom bekend dat ze de huid irriteren en uitdrogen, ook omdat er meer zeep nodig is. Een veel gehoorde klacht van eczeem- en psoriasispatiënten is dat met name een warme douche onverdraaglijk is. Dat is te verklaren: warmte zorgt er voor dat de huidporiën open gaan staan (om afkoeling mogelijk te maken). De harde deeltjes in het water krijgen dan de kans om de poriën binnen te dringen en irritatie te veroorzaken. Het gevolg is een rode, droge huid en jeuk.

De omstandigheden voor het afzetten van kalkaanslag worden ideaal bij het verwarmen van water. Hoe heter het water des te minder CO₂ er in het water opgelost kan zijn, waardoor de evenwichtsreactie waarbij hard water kalkaanslag ontstaat. Zoals we ook al eerder lieten zien bij de uitleg over hard water en kalkaanslag. Omdat de douchekop, de kranen en de douchewand veelvuldig in contact komen met warm water, zal daar snel kalk ontstaan. 

Nu we hebben gekeken naar het ontstaan van hard water en de gevolgen hiervan in onze huishoudens wordt het tijd om eens te kijken of we wat aan dit harde water kunnen doen. Kun je hard water ook zacht maken? En zo ja, hoe? Laten we nog eens de evenwichtsreactie erbij pakken waar hard water uiteindelijk zorgt voor de vorming van kalkaanslag:

We hebben hier lang en hard over nagedacht. Als Friezen zouden we heel jolig kunnen zeggen dat hard water in het Thialf wel degelijk voordelen heeft. Maar, zelfs hier lijkt hard water eerder een nadeel. Hoe minder zuiver het ijs des te langzamer het bevriest. Zacht water geeft bijvoorbeeld de mooiste ijsblokjes.

Wat zijn nou precies alle gevolgen van hard water in Nederland? We hebben ze hier op deze pagina voor u op een rijtje gezet. Op deze pagina over de gevolgen van hard water vond u ze in samenvatting al terug in de interactieve doorsnede van de woning, maar hieronder geven we u graag wat meer achtergronden en verwijzingen.